1. Czym jest gorączka?
To nic innego jak fizjologiczny mechanizm mający na celu pomoc w zwalczeniu zakażenia.
W czasie gorączki w naszym organizmie gotowym do walki z intruzem zachodzą pewne zmiany m.in.:
– zwiększa się zapotrzebowanie na płyny (o 15% na każdy 1 stopień wzrostu temperatury)- dlatego tak ważne jest nawadnianie doustne dziecka w czasie infekcji z towarzyszącą gorączką
– akcja serca przyspiesza
– zwiększa się zapotrzebowanie organizmu na tlen nawet o 20% przy temp. powyżej 39 °C.)
2. Jak klasyfikować wzrost temperatury ciała i kiedy możemy z całą pewnością powiedzieć: „ moje dziecko ma gorączkę!”
Dość przejrzysty i praktyczny podział prezentuje się następująco:
37- 38,0 °C – stan podgorączkowy
38,0- 38,5 °C – gorączka nieznaczna/ niska
38,5- 39,5 °C – gorączka umiarkowana
39,5- 40,5 °C – gorączka znaczna
40,5- 41 °C – gorączka wysoka
>41 °C – hiperpireksja
3. Temperatura ciała zależy od kilku czynników:
– wieku
– naszej aktywności fizycznej
– od tego czy mierzymy temperaturę rano czy wieczorem (rano fizjologicznie temperatura ciała jest niższa, po południu zaś nieco wyższa)
– od przyjmowanych leków
– w przypadku dziewcząt po okresie pokwitania ( czyli tych, które zaczęły miesiączkować) także od fazy cyklu
U niemowląt i małych dzieci obserwujemy wyższą podstawową temperaturę ciała w porównaniu do dzieci starszych. Związane jest to z większym stosunkiem powierzchni ciała do ich masy oraz szybszym tempem metabolizmu u najmłodszych.
4. Gdzie najlepiej dokonać pomiaru temperatury u dziecka aby uzyskać jak najbardziej dokładny wynik.
Wytycznych jest sporo, nie do końca zgodnych. Ciężko wybrać te najlepsze. Poniżej przedstawiam nasze, polskie wytyczne, zgodnie z którymi temperaturę ciała mierzymy:
– u dzieci do 3 roku życia w odbycie
– u dzieci od 3 do 5 roku życia w uchu
– u dzieci powyżej 5 r.ż. w jamie ustnej (pod językiem)
5. Jakie wartości temperatury ciała są PRAWIDŁOWE w zależności od miejsca pomiaru:
– w odbytnicy 36,6-38 °C
– w uchu 35,8-38 °C
– w jamie ustnej 35,5-37,5 °C
– w dole pachowym 34.7-37.3 °C
– na czole 35,6-37.9 °C
Należy pamiętać, żeby wybrać odpowiedni termometr do pomiaru temperatury u dziecka. Nie używajmy termometrów szklanych do mierzenia temperatury w jamie ustnej czy odbytnicy!!! Ważne też, aby np. do pomiaru w jamie ustnej dziecko współpracowało (nie gryzło termometru).
Jak zapewne zauważyliście wytyczne nie mówią nic o pomiarze temperatury na czole, a my z dystansem patrzymy na pomiary wykonane termometrami zbliżeniowymi- powód jest prosty- tak wykonane pomiary są mało dokładne.
Jednak nie popadajmy w przesadę, jeżeli chcemy zmierzyć temperaturę dziecku w środku nocy, po tym jak zmęczone chorobą niedawno zasnęło, możemy to zrobić termometrem zbliżeniowym. Chyba każdy z nas zdaje sobie sprawę z konsekwencji wybudzenia dziecka celem zmierzenia temperatury.
6. Skoro już trochę poznaliśmy się z gorączką, zróbmy jej listę zalet i wad.
ZALETY | WADY |
1. Wzrost wytwarzania mechanizmów obronnych tj. powstawanie przeciwciał czy proliferacja limfocytów 2. Wzmacnia funkcje niektórych komórek układu odpornościowego np. granulocyty, makrofagi, skutkując skróceniem czasu choroby i zmniejszeniem śmiertelności. 3. Zmniejsza się dostępność dla patogenów do żelaza i innych substancji odżywczych, co utrudnia im namnażanie. 4. Niektóre patogeny w znacznie podwyższonej temperaturze namnażają się wolniej. | 1. Gorączka powyżej 39 °C męczy i osłabia organizm 2. Gorączka, która utrzymuje się powyżej 41,5 °C grozi uszkodzeniem białek w komórkach nerwowych, co może prowadzić do śmierci (przy czym nasz ośrodek termoregulacji rzadko „pozwala” na przekroczenie niebezpiecznego dla zdrowia progu).
|
Gorączka jednak powinna być bezwzględnie obniżana u dzieci (gdy przekroczy 39 °C, ponieważ ośrodek termoregulacji u dzieci jest mniej wydolny), a także kobiet w ciąży (ochrona płodu), u osób z niewydolnym układem krążenia (wysoka temp. obciąża układ krążenia) oraz u pacjentów po operacji (ze względu na wyczerpanie organizmu).
Pamiętajmy jednak żeby nie obniżać temperatury ciała zbyt wcześnie- w bezpiecznym zakresie pozwólmy gorączce „robić swoje”.
Wysokość gorączki również nie świadczy o ciężkości choroby, spotykamy się z ciężkimi stanami, którym towarzyszy umiarkowana gorączka, jak również z nie tak strasznymi chorobami, jak np. słynna „trzydniówka”, której towarzyszy wzrost temperatury ciała nawet do 40 °C.
Niepokój jednak musi budzić gorączka współistniejąca z bardzo poważnymi objawami i ciężkim stanem chorego. Kaszel, uczucie duszności, wysiłek oddechowy, zaburzenia stanu świadomości, światłowstręt, silne bóle głowy, ból brzucha, nudności, wymioty, wysypka- plamista, czerwona, WYBROCZYNY, ból i niepokój dziecka podczas oddawania moczu to tylko kilka objawów, które powinny wzmagać naszą czujność.
Każdy taki stan bezwarunkowo wymaga natychmiastowej konsultacji lekarskiej, a w razie konieczności – hospitalizacji. Również praktycznie każda gorączka u noworodków i niemowląt powinna być bezwzględnie konsultowana z lekarzem.
7. Wiemy już czym jest gorączka! A jak sobie z nią poradzić?
Najbardziej popularne i zapewne dobrze Wam znane są dwie substancje, które stosujemy w zwalczaniu gorączki. Jest to paracetamol i ibuprofen.
Pierwszy z nich – „paracetamol” – uznajemy za lek tzw. „pierwszego rzutu”, który wykazuje działanie przeciwbólowe oraz przeciwgorączkowe. Jest lekiem zarówno bezpiecznym, kiedy stosujemy go w dawkach terapeutycznych! Jak i w przypadku przedawkowania tragicznym w skutkach ( w zatruciu paracetamolem może dojść do ciężkiej niewydolności wątroby).
Dawka paracetamolu od 3 m.ż- 18 r.ż. to 10–15 mg/kg masy ciała jednorazowo
co 4–6 godzin .
Paracetamol zaczyna działać ok. 30-60 min. po podaniu i działa 4-6 h.
Drugi – „ibuprofen” – oprócz działania przeciwgorączkowego oraz przeciwbólowego wykazuje działania przeciwzapalne.
Dawka ibuprofenu wynosi 10 mg/kg jednorazowo (dawka maksymalna 600 mg) co 6 godzin – maksymalnie 40 mg/kg dziennie. Zaczyna działać w niecałe 60 min.
Stosujemy u dzieci powyżej 3 m.ż.
Dlaczego obydwa lekarstwa stosujemy od 3 m.ż.? – ponieważ u niemowląt, szczególnie tych najmłodszych gorączka może być jedynym objawem nawet bardzo ciężkiego stanu, dlatego też nie wolno jej bagatelizować i warto ją zawsze konsultować z lekarzem.
Mam nadzieję, że przybliżyłam Wam trochę temat gorączki i sam dźwięk tego słowa już nie będzie powodował „ gęsiej skórki”.
Pamiętajmy jednak, że organizm organizmowi nie jest równy, a przebieg nawet tej samej choroby u dwóch osób może się znacząco różnić, dlatego jeżeli tylko Was coś niepokoi zawsze możecie zgłosić się do lekarza- w końcu to Wy drodzy rodzice najlepiej znacie swoje dzieci J .
Bibliografia:
Traczyk M., „Stany nagłe pediatria”, wyd. II, Warszawa 2018
Kawalec W., Grenda R., Ziółkowska G., „Pediatria”, wyd. I – 5 dodruk, tom I, Warszawa 2015, strony 84-85